1944 yılında Arkansas’ta doğan Amerikalı yazar, şair ve müzisyen James Sallis, aralarında seriler ve sinemaya da uyarlanan onlarca kurgu, şiir, çeviri, makale ve eleştiri kitabı yazdı, çok sayıda önemli ödüle layık görüldü. Kariyeri boyunca incelikle çizilmiş polisiye roman karakterleri yarattı. Dr. Lamar Hale’in başkahramanı olduğu Willnot Kasabası, Ayrıntı Yayınları’nın yıllara yayılan nitelikli üretimleriyle dikkat çeken ve alandaki önemli bir boşluğu dolduran “Kara Kitaplar” dizisinden Özde Çakmak’ın özenli çevirisiyle geçtiğimiz günlerde dilimize kazandırıldı.
Hikâye kasabanın iki mil dışında, eski çakıl ocağının yakınlarındaki ormanlık alanda ceset dolu bir çukurun bulunmasıyla başlıyor. Olay örgüsü polisiye romanlara özgü bildik klişelerle ilerlemiyor. Kahraman anlatıcının gözlem gücünün getirdiği ayrıntı zenginliği, yazarın üslup kaygısı aklımıza hemen iyi polisiye iyi edebiyattır, aforizmasını getiriyor. Soruşturmanın ilk aşaması sürerken birden Lamar’ın ergenliğinde tedavi ettiği, namı diğer Bobby Lowndes ortaya çıkıyor. Peşinden izini süren FBI ajanı Teddy Ogden ve her ikisini de izleyen gazeteci John Stern geliyor. Doktorun eski bir deniz piyadesi olarak bildiği Bobby, aslında Ortadoğu’da savaşmış öncü bir nişancıdır. Bobby’nin kasabaya neden geldiği, cesetlerle ilgisinin olup olmadığı belirsizdir. Birkaç gün içinde ölüm çukurunun altından bir mahzen çıkması, şantiyede meydana gelen jeneratör patlaması ve Bobby’nin başka bir keskin nişancı tarafından yaralanması hikâyenin etrafında ustalıkla örüldüğü gizemi sürekli besler. Cinayetlere yönelik soruşturma ve çözüm klişesine uymayan kurgu yapısı okurun ideolojik beklentilerini boşa çıkarır.
Cinayetlerle açılan hikâyenin merkezinde iyi niyetli, yardımsever pratisyen hekim, cerrah ve bazen de veteriner Lamar Hale ve onun uzun zamandır içinde devindiği Willnot Kasabası geliyor. Lamar’ın sevgilisi ve yaşlı kedisiyle sürdürdüğü ev hayatı, hastaneye gelen kasabalılar ve iş arkadaşları, Şerif Hobbes, eyaletten gönderilen beş polisle olan diyaloglar üzerinden genel çerçeve çiziliyor. Kişi kadrosu kalabalık ve karmaşık ancak bu durum kasaba hayatını ve tipleri vermede oldukça işlevsel bir tutum olarak göze çarpıyor. Çağrışımlarla Lamar’ın geçmişine gidiyoruz. Ailesini tanıyoruz. Çocukluk travması sık sık aklına geliyor. Yaklaşık bir yıl komada kalmıştır, kaybettiği kız kardeşi dışında hemen hiçbir şey hatırlamaz. Babası çok sayıda kült bilimkurgu ve fantastik kurmaca metnin yazarıdır. Edebiyat ve felsefe hayatı anlama çabasında ona yol gösterir. Konuşmalarındaki ince mizah hemen hissedilir. Cannetti, Kierkegaard ve Wittgenstein’den zihninde kalanlarla düşünür. Lamar’ın benliğini var eden felsefesi, ikide bir karşısına çıkan geçmişi hikâyenin okuru aktif kılan belirsizliğine her satırda katkı yapar. Ömer Türkeş’in Hürriyet Kitap Sanat’taki yazısında belirttiği gibi “Tuhaf Hikâyeler anlatıyor Sallis; yaşam ve ölüm, soytarılık ve bilgelik, geçmiş ve gelecek hakkında kimisi yüzeysel ve önemsiz, kimisi derin anlamlara açılan… Ama asıl önemlisi, okuyucuları kendileri ve diğer insanlarla ilgili düşüncelerini sorgulamaya davet ediyor.”
Kitabın başlığı ve kapaktaki kara kedi, bölümler ilerledikçe okuru çok da hissettirmeden uyarıyor aslında. Kasabada hayat devam eder ancak atmosferi besleyen mekân betimlemeleri yapılmaz. Willnot Kasabası’nda kendine has yönetmelikler gereği kilise yoktur. Market zinciri, eczane, ucuzluk ya da mega mağaza, bilboard ve sokak ilanları yoktur. Vitrinler gösterişsizdir. Kimsenin suç teşkil eden ya da sapkın davranışları teşvik ettiği de yoktur. Kasaba Galyalılara özgü omuz silkmenin toplumsal eşdeğeri olarak kenara çekilir ve kendi işine bakar. Minimalist bir yaşam, durgun bir akış, bazı insanlar için küçük bir sığınak ama birden ortaya çıkan cesetler kasabanın geçmiş ve şimdisine büyüteç tutulmasını sağlayacaktır. Aslında hiçbir şekilde var olmayan bir kasabadır, ancak Amerikan taşrasının metaforu olarak okunabilir, kişiler de simgeleri…
Tuhaf, gerçek dışı bir yer, her an her şey olabilir ki oluyor da. Tuhaf insan tipleri ve özellikle başkahraman Doktor Lamar Hale’in geçmiş, şimdi ve gelecek arasında gidiş gelişleri, duygu halleri ve rüyaları hikâyedeki belirsizlikleri dengeliyor ve gizem dolu atmosfere katkı yapıyor. Kapanıştaki sürpriz için bile okunmaya değer sıra dışı bir kara roman Willnot Kasabası .
