Haikular içinde “Binbir Hece Masalları” | Perihan Tunçbilek

İlginç bir şiir kitabı düştü elime!.. Kitabın adı “Binbir Hece Masalları.”Bir ‘zincir şiir’ kitabı. Sanki bahara hazırlık için basılmış bir kitap. Şubat 2018 tarihinde Zeytindalı Yayınları tarafından çıkarılmış. Cemrelerin düştüğü bu günlerde ismi ile müsemma olan bu kitap, binbir heceli haiku türü şiirleriyle dikkat çekiyor. Haiku dünyanın en kısa şiiri olarak biliniyor. Vikipedi haikunun Türkçe manasını “eğlenceli mısra” olarak tanımlamış.

“Binbir Hece Masalları” kitabında haiku türü şiirler yazılmış. Üstelik zincir şiir geleneğine uygun şiirler var. Ayrıca bu şiirlerin“Binbir Gece Masalları”nın ruhuna uygun olarak yazıldığı söyleniyor. “Binbir Hece Masalları”kitabını yazma fikri şair Nesrin Kültür’e ait. Sina Akyol, Nesrin Kültür ve Erol Özyiğit ortaklaşa hazırlamış kitabı. Kitabın genel koordinatörü Alican Özinanır.

Kitapta yer alan şairlerin üçü de önemli şairler. Sina Akyol 1980 yılından beri kitaplaştırdığı şiirleriyle Yunus Nadi, Cemal Süreya, Behçet Necatigil, Halil Kocagöz ve Altın Portakal Şiir ödülü gibineredeyse şiirin bütün ödülleriyle taçlandırılmış. Nesrin Kültür 2003 yılından beri şiir kitapları çıkıyor ve Arkadaş Z. Özger şiir ödülüne sahip. Yine Erol Özyiğit 1998 yılından beri kitaplaştırdığı şiirleriyle Cemal Süreya, Bülent Ecevit ve Behçet Aysan şiir ödüllerini almış.

Kitapta “haiku”nun özüne uygun olarak“zincir şiirler” yazılmış. Zincir şiir geleneğine uygun olarak da hangi şiiri hangi şairin yazdığını bilmiyoruz. Bunun olmazsa olmaz bir kural olduğu söyleniyor. Ayrıca şairler kendi çizgilerindenip ucu verecek dizeler yazmak yerine, kendilerinden sonra yazacak şairin çizgisine uygun olarak kendi bölümlerini tamamlıyorlar.

Haiku tüm dünyada geleneksel Japon şiiri olarak biliniyor. Köklerinin 16.yüzyıla dayandığı ve dönemin soyluları arasında oldukça yaygın olduğu söylenir. Japonya’da çok sevilen haikuya, az sözle derin anlamlar ifade eden kısa şiir deniyor. Eleştirmenler haikuyu sadece bir şiir biçimi ya da bir algılama biçimi olarak değil,bir görme biçimi olarak nitelendiriyor. Haiku sıradan olaylar içinde bir anı yakalayıp, o anı kalıcı bir an olarak resmediyor.

Japon haikularının başka bir dile çevrilmesininmana derinliği nedeniyle neredeyse imkansız olduğu belirtilir. Vehatta gerçek haikuların başka bir dilde yazılamayacağısöyleniyor. Bu tartışmaya koşut olarak Sina Akyol’a kitabın önsözünde “Japonlarda Divan şiiriyazabilir mi?” diye sorulmuş. Sina Akyol haikular için, “başlı başına bir ruhtur haiku” diyor ve“bugüne kadar gerçek haiku olduğunu iddia ettiği bir şiir yazmadığını, ama haikuların özünü ve duyarlılığını çok sevdiğini ve onun ruhundan el aldığını” ifade ediyor. Yine kitabın önsözünde Enis Batur’un şu sözlerine yer veriliyor: “Gerçek bir haiku yazabilmek için Japon olmak gerekir”.

Ancak pek çok Türk şairin haiku türü şiirler yazdığı, hatta Orhan Veli’nin haiku ruhuna uygun şiirler yazdığı biliniyor. Orhan Veli’nin garip şiirleri Türk şiirine canlılık getirmiştir ve haikular gibi önceki şiir biçimine tepki olarak özgür şiir biçimini kullanmıştır. Şiirin içeriği, duyguların yoğun anlatımı ve okuyucular tarafından duyguların tamamlanması hem hauki şiir geleneğinde hem de hem de Orhan Veli’nin şiir türünde de olduğu söylenir.[1]Çünkü hem klasik haiku dizelerinde, hem de Orhan Veli’nin şiirlerinde yer alan kısacık sözlerinin arkasında çok büyük olayların olduğu biliniyor. Yine İlhan Berk, Sina Akyol, Enis Batur, Oruç Aruoba ve Kadir Aydemirhaiku tarzında şiirler yazmış bazı şairlerdendir.

“Binbir Hece Masalları”tüm bu mütevazi çekinceler içinde yazılmış. Mütevazi çekince dememizin nedeni Sina Akyol’un haiku şiir yazan birkaç şairden biriolmasına rağmen, kitabın önsözünde yer alan mülakatta gösterdiği mütevazi çekincesidir.

Kitap oldukça özgün bir çalışma olmuş. Üç bölümden oluşuyor. Bölülerin adı masal tekerlemelerinden alınmış;“Kalbur Saman İçinde”, “Cinler Cirit Oynarken”, “Eski Harman İçinde.” Bu üç bölümher birinin içindesırasıyla on sekiz, on dört ve yirmi zincir şiir var. Veher bölüm1001 heceden oluşuyor. Her bir sayfanın altında o sayfayakadar yazılmış hecelerin sayıları parantez içinde gösterilmiş. Hece düzeni haikukurallarına uygun olarak 5-7-5 olarak yazılmış.

Her şiirin bir numarası var ve şiirler üçlü mısra olarak yazılıyor. Her üçlüyü ayrı bir şairin yazdığını düşünüyorum. İlk üçlüyü yazan şair bir soru soruyor, aşık atışması gibi. İkinci üçlüğü yazan genellikle ona cevap veriyor veya bir açıklama yapıyor, son üçlükte ise kendinden önceki iki şairin üçlükleri üzerine konuşuluyor. Yine “Binbir Gece Masalları”nda olduğu gibi şiirde sözler bitmiyor, şiirler tamamlanmıyor. Şehrazat’ın ölmemek için yeni bir masala geçmesi misali, başka bir şiirde yarım kalacak başka bir mesel başlıyor. Ve bu zincirleme bir şekilde devam ediyor. Çoğu zaman şiirler okuyucunun hayal dünyasına bırakılıyor.

Kitabın değerini zaman ve okuyucularıbelirleyecek elbette. Ancak bu kitabın hem zincir şiirlerden oluşması, hem haiku kurallarına göre yazılması ve masalımsı bir tadının olması onu ilklerden biri yapmış. Ben bu içeriğin devam edeceği izlenimini edindim. Okuyucusunun bol olması dileğiyle şiirlerden birkaç örnek paylaşıyorum.

Birinci bölümün 13. şiir

Kıymet taşıydım,

Onca rüzgar..onca sel..

Kum etti beni,

Beni de! Oltu-

taşıydım; imdi kumda

tesbih böceği.

İkiniz susun!

Firavuna kutsaldım,

bok böceğiyim.